Bưởi tiến Vua: Đặc sản tinh hoa, thương hiệu quà Tết

Sản vật dùng để tiến Vua

Thanh Hóa, một vùng đất được mệnh danh là “địa linh nhân kiệt”, là nơi được biết đến với nhiều phong tục, sản vật độc đáo. Trong số những sản vật tinh hoa đó không thể bỏ qua bưởi Luận Văn, một biểu tượng đặc sắc không chỉ của Thanh Hóa mà còn của nền nông nghiệp truyền thống Việt Nam. Loại bưởi này từ lâu đã được dâng lên vua chúa như một món quà cao quý, lâu dần được gọi với cái tên mỹ miều: Bưởi tiến Vua.

Trong lịch sử, bưởi tiến Vua được dùng làm quà dâng lên vua chúa, xuất phát từ thời nhà Hậu Lê. Nhờ màu sắc nổi bật và vị ngọt thanh đặc trưng, loại bưởi này đã trở thành một biểu tượng cho sự quyền quý, cao sang. Về sau, danh tiếng của bưởi tiến Vua được lan tỏa mạnh mẹ, lâu dần từ một món quà được dùng để dâng lên vua, chúa đã trở thành loại quà biếu cho những người thành đạt, đặc biệt vào dịp Tết đến, xuân về. Màu đỏ của quả bưởi tiến Vua được cho là sẽ đem lại may mắn, thịnh vượng trong năm mới.

Bưởi Luận Văn - Bưởi tiến Vua thường được dùng để cung tiến cho Vua vào mỗi dịp Tết Nguyên đán cổ truyền. Ảnh: Quốc Huy.

Hiện nay tại Thanh Hóa, bưởi tiến Vua được trồng chủ yếu theo hình thức vườn đồi với tổng diện tích khoảng 56ha, tập trung chủ yếu tại các xã Thọ Xương (35ha), Xuân Bái (20ha), thị trấn Lam Sơn (1,2ha)...; trong đó, diện tích mới trồng đang trong giai đoạn cây con và kiến thiết cơ bản hơn 36ha, diện tích bưởi đã và đang trong giai đoạn kinh doanh cho quả là 20ha. Những khu vực này có khí hậu và thổ nhưỡng đặc biệt, tạo điều kiện cho bưởi phát triển với hương vị độc đáo.

Vào tháng 12/2013, Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00039 cho sản phẩm bưởi Luận Văn cho khu vực địa lý gồm xã Thọ Xương và xã Xuân Bái, thuộc huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.

Đến năm 2021, sản phẩm bưởi Luận Văn được UBND tỉnh Thanh Hóa đã được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao.Từ khi được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao vào năm 2021, đây thực sự là bước ngoặt lớn, đã đưa bưởi Luận Văn - Bưởi tiến Vua bước sang 1 trang mới. Cũng nhờ đó, bưởi tiến Vua đã mang lại kinh tế cho nhiều hộ dân địa phương.

Thương hiệu OCOP độc đáo dịp Tết

Theo UBND xã Thọ Xương, cả xã hiện có tới 80% hộ dân trồng loại bưởi này, hộ ít cũng trồng khoảng 20 gốc, hộ nhiều cả nghìn gốc. Những năm gần đây, nhiều gia đình nông dân ở xã Thọ Xương giàu lên nhờ trồng bưởi. Giá trị canh tác mỗi ha bưởi tiến Vua đã tăng lên hàng trăm triệu đồng.

Thương hiệu bưởi tiến Vua đã có chỗ đứng, mang lại thu nhập cho người dân địa phương. Ảnh: Quốc Huy.

Tuy nhiên, do thời tiết năm nay khắc nghiệt nên bưởi đậu quả ít, rụng nhiều nên giá thành sẽ cao hơn so với mọi năm. Hiện bưởi đỏ tiến Vua đang có giá thành dao động khoảng từ 100 nghìn đến 120 nghìn đồng/quả. Những quả đẹp có giá bán lên đến 400.000 - 500.000 đồng/cặp.

Bà Nguyễn Thị Hạ, trú thôn Thủ Trinh, xã Thọ Xương, huyện Thọ Xuân, một hộ trồng bưởi tiến Vua lâu năm chia sẻ, theo các cụ cao niên trong xã kể lại, bưởi tiến Vua là một sản vật quốc gia đặc biệt từ thời Hậu Lê nên bưởi còn có tên gọi khác là bưởi tiến Vua vì thường được cung tiến cho vua, triều đình vào mỗi dịp Tết cổ truyền của dân tộc.

Theo bà Hạ, loại bưởi này nổi tiếng vì có nhiều đặc điểm quý như quả to, tròn đều; khi chín, quả bưởi chuyển dần từ màu xanh sang màu đỏ gấc. Lúc này từ vỏ, cùi đến ruột bưởi đều có màu đỏ cùng hương thơm đặc trưng không loại bưởi nào có được. Màu đỏ đặc trưng này khiến cho quả bưởi được xem là một biểu tượng của sự may mắn, tài lộc được nhiều người ưa chuộng, tìm mua với giá cao mỗi dịp Tết cổ truyền.

bưởi tiến Vua mang màu đỏ gấc, được xem là một biểu tượng của sự may mắn, tài lộc. Ảnh: Quốc Huy.

Theo tìm hiểu, giống bưởi này có chu kỳ sinh trưởng từ 10-15 năm, sau trồng từ 3 năm sẽ cho quả lứa đầu. Sau 5 năm sẽ cho thu hoạch đại trà khi đã ổn định thân, cành. Ngoài giá trị thuần túy là loại trái cây ngon, giống bưởi này còn có giá trị văn hóa, tâm linh rất ý nghĩa.

Là người có kinh nghiệm với hàng chục năm trồng bưởi đỏ tiến Vua, ông Nguyễn Văn Tư ở thôn Luận Văn, xã Thọ Xương, huyện Thọ Xuân cho biết, năm nay do thời tiết khắc nghiệt, mưa bão kéo dài nên diện tích bưởi đậu quả ít hơn dẫn đến sản lượng bưởi giảm đáng kể so với những năm trước.

“Vườn bưởi nhà tôi có hơn 500 gốc, mỗi năm cho thu nhập trên dưới 500 triệu đồng. Năm nay quả bưởi đậu ít, lại bị rụng nhiều nên bưởi phục vụ thị trường Tết sẽ ít hơn mọi năm nhưng bù lại quả đẹp hơn, giá cao hơn so với mọi năm”, ông Tư nói.

Trái ngược với việc mất mùa của gia đình ông Tư, gia đình Phạm Văn Thành (trú thôn Thủ Trinh) năm nay thắng lớn khi trồng gần 400 gốc bưởi, dự kiến sẽ thu hoạch được khoảng 4.000 quả đạt chất lượng cao.

“Có nhiều thương lái đến tận vườn muốn đặt trước gần nghìn quả nhưng tôi không bán, vì khách quen của vườn giờ cũng nhiều, bán hết thì sẽ mất mối với mọi người”, anh Thành chia sẻ.

Anh Thành cho biết thêm, vào tháng 12 năm ngoài đã có một khách hàng từ Hà Nội tới vườn để xem bưởi, họ đặt mua một cây bưởi (khoảng 70 quả) này với giá 26 triệu đồng để trưng Tết nhưng gia đình không bán do bưởi năm nay chín đúng thời điểm, quả tròn đều, căng mọng và năng suất cao hơn mọi năm.

Bưởi tiến vua thường được dùng làm quà tặng mỗi dịp Tết đến, xuân về. Ảnh: Quốc Huy.

Anh Thành chia sẻ thêm, dù giá trị kinh tế cao là vậy, tuy nhiên, nếu chăm sóc không cẩn thận bưởi tiến Vua sẽ rất dễ bị rụng. Nếu bưởi rụng, mất cuống chỉ còn cách đem ra chợ bán với giá rất rẻ, vì thế, từ nay đến 23 tháng Chạp, cả gia đình phải ăn ngủ cùng bưởi.

Để nâng tầm giá trị cây bưởi tiến Vua, UBND huyện Thọ Xuân đang tiến hành lập dự án 'Cải tạo và phát triển bưởi Luận Văn đặc sản tại huyện Thọ Xuân' với mục tiêu sẽ hình thành vùng sản xuất bưởi Luận Văn tập trung được ứng dụng đồng bộ tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất để nâng cao năng suất, chất lượng hiệu quả kinh tế, giá trị thẩm mỹ và đời sống tinh thần của nhân dân; gắn phát triển bưởi Luận Văn với du lịch sinh thái và kết hợp với du lịch lịch sử, tâm linh.