Doanh nghiệp sẽ đánh mất thị trường xuất khẩu nếu lỡ nhịp chuyển đổi xanh và bền vững

Quy mô nền kinh tế xanh của Việt Nam mới ở mức 2%

Theo Bộ Công Thương, xuất khẩu hàng hoá xanh và bền vững đang trở thành một trong những mô hình được nhiều doanh nghiệp Việt hướng tới, nhằm đáp ứng các yêu cầu mới, phù hợp với xu thế phát triển chung của thế giới, đồng thời góp phần nâng cao vị thế quốc gia, hiện thực hóa cam kết đóng góp vào các mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu.

Tuy nhiên, điều quan trọng đặt ra hiện nay là các doanh nghiệp cần vượt qua hàng rào những chính sách quan trọng như: Thỏa thuận xanh châu Âu (European Green Deal), cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn (Circular Economy Action Plan) hay chiến lược đa dạng sinh học đến năm 2030 đang ảnh hưởng lớn đến phương thức tăng trưởng, hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư trên thế giới.

Các chính sách trên không chỉ tập trung vào mục tiêu giảm phát thải mà còn đặt ra nhiều tiêu chuẩn khắt khe trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường, yêu cầu các nước xuất khẩu phải thay đổi phương thức sản xuất và cách tiếp cận để đáp ứng được các yêu cầu ngày càng cao.

Xuất khẩu hàng hoá xanh và bền vững đang trở thành một trong những mô hình được nhiều doanh nghiệp Việt hướng tới, nhằm đáp ứng các yêu cầu mới, phù hợp với xu thế. Ảnh: CT

Chỉ ra sự cấp thiết phải đáp ứng các quy chuẩn theo thông lệ quốc tế tại Diễn đàn Xúc tiến xuất khẩu với chủ đề "Xúc tiến xuất khẩu xanh" do Bộ Công Thương tổ chức vừa qua, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã dẫn báo cáo Global Green Economy Index cập nhật năm 2024 về đánh giá kinh tế xanh của 160 quốc gia trên thế giới dựa trên theo dõi, đánh giá dữ liệu 18 chỉ số: Môi trường, biến đổi khí hậu, giảm phát thải carbon và đầu tư xanh đáp ứng yêu cầu ESG từ 2005 đến 2020. Theo đó, Việt Nam xếp hạng 79/160 toàn cầu, đứng thứ 3 ở ASEAN năm 2022; đứng hạng 29/160 về mức độ cải thiện các chỉ số và hạng thứ 94/160 về khoảng cách tới mục tiêu toàn cầu.

Cũng theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, thực trạng quy mô nền kinh tế xanh của Việt Nam mới ở mức 2%, có nghĩa "nền kinh tế nâu" vẫn chiếm 98%. Trong khi, Việt Nam nằm trong top 20 nền kinh tế có độ mở lớn nhất thế giới, đồng thời cũng nằm trong top 20 nước phát thải lớn nhất thế giới. Điều này dẫn tới nguy cơ, các nước phát triển hay đối tác thương mại ưu tiên thị trường khác thay vì Việt Nam.

“Như vậy có nghĩa, doanh nghiệp Việt sẽ đánh mất thị trường xuất khẩu nếu không thực hiện tuân thủ về phát triển bền vững” – ông Thọ nhấn mạnh.

Nêu ra ví dụ, theo ông Thọ, chúng ta từng chứng kiến câu chuyện của ngành dệt may Việt Nam từ cuối năm 2022, đầu năm 2023. Các doanh nghiệp dệt may đã trải qua thời kỳ khó khăn khi bị mất đơn hàng do không đáp ứng được chuỗi nhà máy xanh. Nếu như trước đây, các quy định về phát triển bền vững của Liên minh châu Âu (EU) là tự nguyện, thì nay đã trở thành yêu cầu tuân thủ và bắt buộc.

Chuyển đổi xanh đã trở thành yếu tố bắt buộc

Nhấn mạnh về sản xuất xanh và phát triển bền vững đã trở thành yêu cầu bắt buộc và là quá trình dài hơi, ông Nguyễn Hải Minh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam cho rằng, để thâm nhập tốt hơn vào thị trường "khó tính" này doanh nghiệp trong nước cần tuân thủ các yêu cầu để thích ứng và hội nhập với chuỗi cung ứng toàn cầu.

Hiện liên minh châu Âu hiện đang trong lộ trình thực thi thoả thuận xanh, từ năm 2020. Và trong những năm 2022 - 2023, liên minh châu Âu liên tục ban hành các quy định mới, mục đích để lồng ghép những quy định này vào sự tuân thủ của các doanh nghiệp, không chỉ các doanh nghiệp tại châu Âu mà với cả các đơn vị tham gia chuỗi cung ứng.

Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam nhấn mạnh, phát triển bền vững không chỉ gói gọn trong một từ "xanh" mà phải thực hành ESG, viết tắt của 3 yếu tố Environmental (Môi trường), Social (Xã hội) và Governance (Quản trị DN) - bộ tiêu chuẩn đo lường phát triển bền vững. Theo đó, doanh nghiệp Việt Nam khi làm việc với các đối tác của EU phải thỏa mãn quy định mới thẩm định chuỗi cung ứng, báo cáo phát triển bền vững. Nếu không thích ứng, doanh nghiệp sẽ bị loại khỏi cuộc chơi.

Thực tế cho thấy, trong thời gian qua, nắm bắt được xu thế sản xuất xanh, chuyển đổi xanh trở thành con đường tất yếu, nhiều doanh nghiệp đã vận động hiệu quả, năng cao năng lực sản xuất, đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe và thích ứng với nhu cầu tìm kiếm của các thị trường.

Bên cạnh lợi thế từ việc doanh nghiệp chủ động thích ứng trong "sân chơi" thương mại, trước bối cảnh địa chính trị thế giới tiếp tục diễn biến khó lường, cùng với xu hướng giảm tốc của tăng trưởng kinh tế và thương mại toàn cầu đặt ra nhiều áp lực cho các doanh nghiệp xuất khẩu.

Theo đó, để hỗ trợ cho các doanh nghiệp nâng cao năng lực xúc tiến xuất khẩu xanh, Bộ Công Thương đã và đang triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ thiết thực cho các doanh nghiệp.

Theo ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, thời gian tới Bộ Công Thương sẽ đẩy mạnh tuyên truyền phổ biến về sự cần thiết, các quy định mới về xanh, bền vững. Điều này sẽ hỗ trợ doanh nghiệp định vị thị trường xuất khẩu để không bị loại khỏi "cuộc chơi". Bên cạnh đó, Bộ cũng sẽ phối hợp tổ chức quốc tế, chương trình nâng cao năng lực, hiệp hội ngành hàng tuân thủ về xanh, bảo vệ môi trường.

Chuyển đổi xanh sẽ là bước đi chiến lược để Việt Nam củng cố vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, giảm tác động tiêu cực đến môi trường và nâng cao khả năng cạnh tranh của cả nền kinh tế. Từ đó không chỉ giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro bị loại khỏi các thị trường xuất khẩu quan trọng mà còn tạo cơ hội xây dựng thương hiệu bền vững, nâng cao giá trị sản phẩm và tiếp cận các phân khúc khách hàng cao cấp trên toàn cầu.

Theo đó, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại nhấn mạnh, việc nắm bắt cơ hội này không chỉ giúp Việt Nam đáp ứng các yêu cầu của thị trường quốc tế mà còn góp phần nâng cao vị thế quốc gia và thực hiện cam kết đóng góp vào các mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu.