Xuất khẩu rau quả giảm nhẹ 2 tháng đầu năm

Những năm gần đây, ngành rau quả Việt Nam đã khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế, trở thành một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của ngành nông nghiệp. Sự hiện diện của trái cây Việt Nam trên các kệ hàng siêu thị tại châu Âu, Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc phản ánh chất lượng sản phẩm vượt trội cũng như tiềm năng phát triển mạnh mẽ của ngành.

Theo số liệu của Cục Hải quan, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 7,2 tỷ USD, tăng 27% so với năm 2023, đưa Việt Nam vào nhóm các nước xuất khẩu rau quả lớn trên thế giới. Tuy nhiên, bước sang năm 2025, bối cảnh thương mại quốc tế đang đặt ra những thách thức không nhỏ cho ngành, thể hiện qua sự sụt giảm 11% trong kim ngạch xuất khẩu chỉ trong hai tháng đầu năm, khi đạt 724 triệu USD.

Kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam 2 tháng đầu năm 2025 đạt 724 triệu USD, giảm 11% so với cùng kỳ năm 2024. Ảnh: Đỗ Hương

Theo các chuyên gia đầu ngành, những nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm này bao gồm việc các thị trường nhập khẩu siết chặt hàng rào kỹ thuật, chi phí logistics tăng cao và tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu lên sản xuất. Để duy trì đà tăng trưởng và khai thác hiệu quả tiềm năng xuất khẩu, Việt Nam cần có những giải pháp chiến lược, tập trung vào nâng cao chất lượng, đa dạng hóa thị trường, thúc đẩy chế biến sâu và phát triển thương hiệu nông sản.

Hướng đi bền vững nào cho ngành rau quả?

Năm 2024, nhiều lô hàng xuất khẩu đã bị từ chối do không đáp ứng yêu cầu về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, truy xuất nguồn gốc và kiểm dịch thực vật. Việc đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật ngày càng khắt khe là yếu tố tiên quyết giúp rau quả Việt Nam tiếp tục cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Phía Bộ Công Thương, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại nhận định: “Việc tái cơ cấu ngành rau quả theo hướng nâng cao chất lượng và hiệu quả là yêu cầu cấp bách để đảm bảo tăng trưởng bền vững”.

Theo Cục trưởng, các tiêu chuẩn như GlobalGAP, VietGAP, HACCP và ISO 22000 cần được áp dụng đồng bộ trên toàn bộ chuỗi sản xuất, từ khâu trồng trọt, thu hoạch đến bảo quản, chế biến và phân phối. Đặc biệt, để xuất khẩu vào EU và Mỹ, sản phẩm cần đáp ứng các quy định khắt khe về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm.

Số liệu từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cũng chỉ ra rằng, người tiêu dùng tại các thị trường lớn hiện nay đang ngày càng ưu tiên các sản phẩm rau quả hữu cơ và chế biến sâu. Dòng sản phẩm này không chỉ đáp ứng nhu cầu về sức khỏe mà còn tạo ra cơ hội lớn cho ngành rau quả.

Doanh nghiệp cần chú trọng chế biến sâu để nâng cao giá trị nông sản Việt Nam. Ảnh: Đỗ Hương

Thị trường rau quả hữu cơ, theo dự báo, sẽ đạt giá trị 11,92 tỷ USD vào năm 2029, với tốc độ tăng trưởng kép hằng năm (CAGR) lên tới 5,9%. Đây là một xu hướng đang được thúc đẩy mạnh mẽ bởi các hoạt động nông nghiệp bền vững và sự đổi mới trong ứng dụng khoa học công nghệ.

Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam nhấn mạnh, ngành cần thay đổi tư duy sản xuất, hướng đến nền nông nghiệp xanh, bền vững, áp dụng công nghệ sinh học và các giải pháp canh tác hữu cơ để đảm bảo chất lượng sản phẩm. “Không có thị trường nào dễ tính, doanh nghiệp Việt Nam cần thay đổi tư duy sản xuất, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và chú trọng chế biến sâu để nâng cao giá trị”, ông Nguyễn Thanh Bình nhấn mạnh.

Theo ông Bình, việc đầu tư vào sản xuất nước ép, trái cây sấy, đông lạnh và các sản phẩm chế biến từ sầu riêng, chanh dây, dừa tươi sẽ giúp mở rộng thị trường và nâng cao sức cạnh tranh. Đồng thời, minh bạch hóa quy trình sản xuất thông qua công nghệ blockchain sẽ giúp nâng cao độ tin cậy của sản phẩm, tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

Ngoài ra, công nghệ bảo quản và vận chuyển cần được chú trọng. Theo Mekong Organics, mỗi năm Việt Nam mất 20-30% sản lượng rau quả do hư hỏng trong khâu bảo quản. Để khắc phục, doanh nghiệp cần áp dụng công nghệ bảo quản lạnh, chiếu xạ và màng sinh học, giúp kéo dài thời gian bảo quản và giảm hao hụt sản phẩm.

Thương hiệu mạnh – ‘Bệ phóng’ để rau quả Việt chinh phục thế giới

Hiện nay, Việt Nam đang phụ thuộc nhiều vào thị trường Trung Quốc khi hơn 60% rau quả xuất khẩu sang thị trường này. Trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng siết chặt tiêu chuẩn nhập khẩu, đây là rủi ro lớn đối với ngành nông sản.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Vina T&T Group, nhận định: “Các hàng rào kỹ thuật ngày càng khắt khe là xu hướng chung trên thế giới. Doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động thích ứng để duy trì năng lực cạnh tranh”.

Theo ThS. Phùng Thị Vân Kiều - Phó Trưởng phòng Nghiên cứu Thương mại, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, Hiệp định EVFTA mở ra cơ hội lớn với việc thuế nhập khẩu nhiều mặt hàng rau quả vào EU giảm về 0%.

Để tận dụng được lợi thế này, ThS. Phùng Thị Vân Kiều khuyến nghị doanh nghiệp cần đầu tư mạnh vào công nghệ bảo quản sau thu hoạch, nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường châu Âu. Việc tham gia hội chợ thương mại quốc tế, hợp tác với các chuỗi siêu thị lớn tại Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc cũng là chiến lược cần thiết để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.

Bên cạnh mở rộng thị trường, ngành rau quả Việt Nam cần tập trung phát triển thương hiệu. Hiện nay, nhiều sản phẩm vẫn xuất khẩu dưới dạng nguyên liệu, không có nhãn hiệu riêng, dẫn đến giá trị thấp và phụ thuộc vào nhà nhập khẩu.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, một sản phẩm có thương hiệu mạnh sẽ giúp nâng cao giá trị và mở rộng thị trường xuất khẩu bền vững. Và để thực hiện điều này, doanh nghiệp cần chú trọng đầu tư vào bao bì, nhãn mác chuyên nghiệp, đồng thời tận dụng thương mại điện tử và truyền thông quốc tế để nâng cao độ nhận diện sản phẩm. Khi thương hiệu rau quả Việt Nam được khẳng định trên thị trường quốc tế, giá trị xuất khẩu sẽ được gia tăng bền vững.

Ngành rau quả Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn nhưng cũng đối diện nhiều thách thức. Để duy trì tốc độ tăng trưởng và giữ vững vị thế trên thị trường toàn cầu, việc nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường, đẩy mạnh chế biến sâu, ứng dụng công nghệ và xây dựng thương hiệu sẽ là những yếu tố quyết định.

Với sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người nông dân, cùng với những chính sách hỗ trợ kịp thời và chiến lược phát triển bền vững, xuất khẩu rau quả Việt Nam hoàn toàn có thể đạt được những bước tiến vững chắc trong năm 2025 và những năm tiếp theo.