Dư địa lớn để phát triển sản phẩm OCOP

Sơn La với tiềm năng hiện có hơn 200 sản phẩm nông nghiệp lợi thế với giá trị kinh tế và thương mại cao, có thể phát triển thành các sản phẩm OCOP là những sản phẩm mang tính đặc hữu vùng miền, khá phong phú về chủng loại, bao gồm 5 nhóm chính: Thực phẩm, đồ uống, thảo dược, lưu niệm, dịch vụ, du lịch nông thôn. Trong đó, đã có nhiều sản phẩm nông sản được cấp văn bằng bảo hộ và đã có thương hiệu tại thị trường trong nước và một số đã được quảng bá, giới thiệu sang một số thị trường nước ngoài.

Sơn La với tiềm năng hiện có hơn 200 sản phẩm nông nghiệp lợi thế, giá trị kinh tế và thương mại cao, có thể phát triển thành các sản phẩm OCOP. Ảnh H.M

Trên cơ sở đó, đến nay, tỉnh Sơn La đã xây dựng được 154 sản phẩm OCOP, trong đó có 1 sản phẩm đạt 5 sao (Cà phê bột Bích Thao); 56 sản phẩm đạt hạng 4 sao và 97 sản phẩm đạt hạng 3 sao. Bên cạnh đó, tỉnh Sơn La đã xây dựng 16 điểm giới thiệu các sản phẩm OCOP tại các huyện, thành phố và đưa các sản phẩm OCOP lên sàn thương mại điện tử, ...

Các sản phẩm OCOP của Sơn La từng bước khẳng định được thương hiệu, chất lượng và đã được tiêu thụ tại các hệ thống siêu thị, trung tâm thương mại. Trong đó, có nhiều sản phẩm mang đặc trưng của tỉnh và có lợi thế, tiềm năng để tham gia các hệ thống tiêu thụ của nước ngoài và xuất khẩu như: cà phê, chè, các sản phẩm hoa quả sấy (mận sấy, long nhãn…).

Cùng với đó, tỉnh Sơn La tập trung khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia chương trình ứng dụng khoa học - kỹ thuật công nghệ tiên tiến hiện đại trong sản xuất, bảo quản, chế biến đối với sản phẩm OCOP, áp dụng hệ thống quản lý chất lượng sản phẩm OCOP. Quan tâm phát triển các sản phẩm dịch vụ trải nghiệm nông nghiệp và nông sản công nghệ cao, hữu cơ để tạo nên sự đột phá về sản phẩm OCOP của tỉnh. Thúc đẩy các giải pháp về bảo hộ sở hữu trí tuệ, thương hiệu cộng đồng (chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận), khai thác hiệu quả các giá trị tài sản trí tuệ đối với các sản phẩm OCOP, đặc biệt là các sản phẩm cấp OCOP quốc gia (sản phẩm đạt 5 sao).

Ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, trong: Truyền thông đa phương tiện, xây dựng hồ sơ và quản lý dữ liệu sản phẩm OCOP, số hóa quá trình tiếp nhận hồ sơ, chấm điểm, phân hạng sản phẩm; số hóa tổ chức kinh tế tham gia chương trình OCOP..., hướng tới hình thành hệ thống cơ sở dữ liệu về chương trình OCOP của toàn tỉnh.

Hỗ trợ các tổ chức, cá nhân tham gia các chương trình quảng bá, hội chợ, tuần hàng nông sản để trưng bày, giới thiệu sản phẩm OCOP. Đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại cho các sản phẩm OCOP lên các sàn thương mại điện tử và kênh mạng xã như Tiktok, Sendo, Voso, Postmart, Shopee…

Từng bước nâng cao chất lượng sản phẩm OCOP từ thế mạnh chủ lực

Bên cạnh những thế mạnh chủ lực, Giám đốc Sở Công Thương Sơn La Nguyễn Văn Bắc đã chỉ ra một số khó khăn, hạn chế trong phát triển sản phẩm OCOP của tỉnh.

Một trong những khó khăn, hạn chế về phát triển sản phẩm OCOP của tỉnh Sơn La là phần lớn các sản phẩm OCOP mang tính thời vụ, quy mô sản xuất là các cơ sở sản xuất, hộ gia đình nhỏ lẻ. Hơn nữa, nguồn lực đầu tư cho xây dựng sản phẩm OCOP của HTX lẫn doanh nghiệp, hộ kinh doanh đều thiếu và yếu, cả về năng lực quản trị lẫn tài chính. Đặc biệt, việc nghiên cứu chuyển đổi mẫu mã sản phẩm, nghiên cứu thị trường quảng bá sản phẩm OCOP cũng chưa được chú trọng.

Tiếp đó, phần lớn các sản phẩm OCOP chủ yếu chỉ đạt sản phẩm OCOP 3 sao (cấp huyện) và 4 sao (cấp tỉnh), số lượng sản phẩm đạt 5 sao (cấp quốc gia) đáp ứng các tiêu chuẩn để xuất khẩu rất ít. Do vậy, các sản phẩm này khi tham gia xuất khẩu rất khó khăn do chưa đáp ứng được các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm được thế giới công nhận.

Một số sản phẩm OCOP mang tính mùa vụ có sản lượng lớn như chè, cà phê… khi tiêu thụ theo các loại hộp, gói thành phẩm gắn với thương hiệu, nhãn mác, bao bì sản phẩm OCOP qua các kênh phân phối (đại lý, cửa hàng bán lẻ, cửa hàng tiện lợi, siêu thị…) trong nước với số lượng ít, quanh năm nên dẫn đến lượng hàng tồn kho, phát sinh chi phí kho bãi chứa, bảo quản và cần nhiều vốn. Do vậy, các doanh nghiệp sản xuất chè, cà phê thường lựa chọn hình thức xuất khẩu dưới dạng nguyên liệu (chè thô, cà phê nhân) cho các đơn vị sản xuất của nước ngoài để tiêu thụ với sản lượng lớn và nhanh thu hồi vốn để quay vòng sản xuất.

"Hiện nay, nguồn kinh phí nhà nước hỗ trợ mới chỉ tập trung vào giai đoạn đầu để các sản phẩm đạt các tiêu chí là sản phẩm OCOP và với nguồn lực hỗ trợ còn rất hạn chế, lại dàn trải nên chưa tập trung lựa chọn một số những sản phẩm OCOP có đầy đủ các yếu tố về tiềm năng, lợi thế để phát triển bền vững chứ không theo số lượng của tỉnh để hỗ trợ các sản phẩm này tham gia tiêu thụ tại các hệ thống phân phối nước ngoài và xuất khẩu. Trên cơ sở đó, xây dựng mô hình điểm về sản phẩm OCOP để dẫn dắt các sản phẩm OCOP khác của tỉnh", Giám đốc Sở Công Thương Sơn La cho hay.

Với mục tiêu phát triển các sản phẩm OCOP gắn với các sản phẩm đặc trưng, đem lại giá trị kinh tế cao và lợi thế cạnh tranh, có sản lượng, quy mô sản xuất lớn để quảng bá, giới thiệu ra thị trường, đại diện Sở Công Thương tỉnh Sơn La đề xuất Bộ Công Thương và các Bộ, ban ngành một số nội dung.

Thứ nhất, đề nghị khi xây dựng và đánh giá sản phẩm OCOP cần tập trung hỗ trợ cho các doanh nghiệp, HTX sản xuất, sản phẩm OCOP đáp ứng được các tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm được thế giới công nhận để phục vụ xuất khẩu như; Globalgap, ISO 22000:2018, HACCP, BRC (British Retail Consortium)…

Thứ hai, hiện nay, hoạt động xúc tiến thương mại cho các sản phẩm OCOP chủ yếu được thực hiện tại trong nước, trong đó có mời các doanh nghiệp nhập khẩu nước ngoài đến Việt Nam và chưa có nhiều hoạt động xúc tiến thương mại tổ chức giới thiệu sản phẩm OCOP của Việt Nam tại nước ngoài. Do đó, đề nghị Bộ Công Thương hỗ trợ tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại cho các sản phẩm OCOP tại các thị trường nước ngoài, nhất là hỗ trợ quảng bá các sản phẩm Ocop tham gia các sàn thương mại quốc tế.

Thứ ba, đề nghị Bộ Công Thương phối hợp với các hệ thống phân phối của nước ngoài lựa chọn từ 1 đến 2 sản phẩm sản phẩm OCOP điển hình (các sản phẩm OCOP này phải đáp ứng các tiêu chí về: có quy mô, công nghệ sản xuất, sản lượng, có đặc trưng riêng) của các tỉnh thành (ví dụ đối với Sơn La là sản phẩm mận sấy và cà phê), để phối hợp với địa phương xây dựng kế hoạch hoặc đề án hỗ trợ cho từng sản phẩm đáp ứng được các quy định về an toàn thực phẩm, mẫu mã bao bì, chất lượng sản phẩm tham gia xuất khẩu, tiêu thụ tại các hệ thống phân phối nước ngoài. Trên cơ sở thành công của các sản phẩm này, sẽ dẫn dắt cho nhiều sản phẩm OCOP khác của các tỉnh, thành phát triển theo.