Hồn biển trong từng giọt nước mắm

Nước mắm truyền thống Phan Thiết của tỉnh Bình Thuận (nay thuộc tỉnh Lâm Đồng) được chế biến hoàn toàn từ cá cơm tươi đánh bắt tại vùng biển địa phương và muối hạt. Sản phẩm nổi bật với mùi thơm tự nhiên, hương vị đậm đà, trở thành gia vị không thể thiếu trong bữa cơm của nhiều gia đình Việt. Dù chỉ gồm hai nguyên liệu cơ bản – cá và muối – nhưng để tạo ra những giọt nước mắm tinh túy, người làm nghề phải có kinh nghiệm lâu năm và bí quyết riêng, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Quy trình sản xuất truyền thống minh chứng cho sự kiên nhẫn và khéo léo của ngư dân Phan Thiết. Từ tháng 4 đến tháng 8 âm lịch, cá cơm xuất hiện nhiều, trong đó cá cơm than và cá cơm sọc tiêu được các cơ sở ưu tiên thu mua làm nguyên liệu ủ chượp. Cá sau khi chọn lọc kỹ, trộn với muối theo tỷ lệ 3 cá 1 muối, được ủ trong lu khạp hoặc thùng gỗ, phơi ngoài trời từ 12–18 tháng. Quá trình này giúp nước mắm lên men tự nhiên, cho màu nâu cánh gián đặc trưng, mùi thơm quyến rũ và độ đạm từ 30–40 độ.

Năm 2023, nước mắm Phan Thiết được bảo hộ chỉ dẫn địa lý và công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Sự công nhận này khẳng định giá trị văn hóa truyền thống đồng thời tạo động lực để các cơ sở sản xuất nâng cấp sản phẩm: cải tiến nhãn mác, bao bì, đầu tư công nghệ và quảng bá trên nền tảng số, đưa hình ảnh nước mắm Phan Thiết đến gần hơn với người tiêu dùng trong nước và quốc tế.

Thương hiệu truyền thống, sức sống mới

Trong thời gian qua, nhiều thương hiệu nước mắm Phan Thiết xuất phát từ các cơ sở nhỏ lẻ, gia truyền nhưng đã vươn mình trở thành các tên tuổi mạnh trên thị trường nhờ sự kế thừa kinh nghiệm lâu đời, nội lực tự thân và chiến lược phát triển bài bản. Những thương hiệu tiêu biểu như: Bà Hai, Nam Thạnh Hương, Con Cá Vàng, Toàn Hương, nước mắm cá cơm Suchi… đã dần trở nên quen thuộc với người tiêu dùng trong và ngoài nước, đạt chuẩn OCOP 3–4 sao và được công nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, các cơ sở sản xuất nước mắm Phan Thiết tích cực ứng dụng thương mại điện tử, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc và phát triển du lịch trải nghiệm. Truy xuất nguồn gốc giúp người tiêu dùng yên tâm về chất lượng và xuất xứ sản phẩm, đồng thời nâng niềm tin vào thương hiệu. Du lịch trải nghiệm làng nghề cho phép du khách tận mắt chứng kiến quy trình sản xuất truyền thống, hiểu sâu văn hóa nghề và tạo thêm cơ hội quảng bá giá trị văn hóa địa phương.

Định hướng hiện nay của địa phương là xây dựng chuỗi cung ứng nước mắm an toàn đầu tiên, hỗ trợ kỹ thuật để các cơ sở đạt chuẩn vệ sinh, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sản phẩm. Các chính sách này nhằm tăng giá trị thương hiệu, nâng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế, đặc biệt hướng tới thị trường Đông Nam Á, châu Âu và cộng đồng kiều bào Việt Nam.

Sự thành công của nước mắm Phan Thiết không chỉ nằm ở hương vị đặc trưng mà còn ở khả năng kết hợp giữa truyền thống và đổi mới. Các cơ sở sản xuất không ngừng nâng cấp nhãn mác, bao bì, đầu tư marketing, đồng thời giữ gìn quy trình ủ chượp truyền thống. Các dự án đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật và áp dụng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm giúp nghề nước mắm Phan Thiết phát triển bền vững, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế.

Ngoài ra, thương hiệu nước mắm Phan Thiết còn trở thành điểm nhấn trong chiến lược quảng bá du lịch địa phương. Du khách được trải nghiệm quy trình sản xuất, tìm hiểu văn hóa ẩm thực biển, vừa thưởng thức sản phẩm vừa hiểu thêm về giá trị truyền thống. Điều này giúp ngành nghề gắn kết chặt chẽ giữa kinh tế, văn hóa và du lịch, mở ra hướng đi toàn diện và bền vững.

Với định hướng phát triển bền vững, áp dụng công nghệ, truy xuất nguồn gốc và gắn kết du lịch trải nghiệm, nước mắm Phan Thiết hứa hẹn tiếp tục chinh phục người tiêu dùng trong và ngoài nước, trở thành niềm tự hào của ẩm thực Việt Nam và thương hiệu Việt trên trường quốc tế.