Ngành dừa Việt Nam: Vươn xa trên trường quốc tế

Từ một con số khiêm tốn, kim ngạch xuất khẩu dừa đã tăng trưởng vượt bậc trong những năm gần đây, mở ra những triển vọng tươi sáng cho ngành hàng này.

Tăng trưởng vượt bậc của ngành dừa

Trong thời gian tới, ngành dừa được đánh giá sẽ bước vào chu kỳ phát triển mới với mức tăng trưởng vượt bậc nhờ những bước tiến tích cực như việc Mỹ và châu Âu chấp thuận dừa Việt Nam, cùng quá trình đàm phán với Trung Quốc về xuất khẩu chính ngạch. Trong đó, Trung Quốc hiện là thị trường rất quan trọng của dừa, với mức tiêu thụ hàng năm khoảng 4 tỷ quả dừa, trong đó có khoảng 2,6 tỷ quả tươi... Trong khi nhu cầu lớn nhưng năng lực sản xuất của Trung Quốc còn hạn chế, đây chính là cơ hội cho quả dừa của Việt Nam.

Ngành dừa được kỳ vọng sẽ bước vào chu kỳ phát triển mới với mức tăng trưởng vượt bậc trong thời gian tới. Việc các thị trường lớn như Hoa Kỳ, châu Âu chấp thuận dừa Việt Nam cùng với quá trình đàm phán với Trung Quốc về xuất khẩu dừa chính ngạch. Hiện nay, Trung Quốc là thị trường lớn của ngành dừa Việt Nam, với mức tiêu thụ hàng năm khoảng 4 tỷ trái dừa, trong đó có khoảng 2,6 tỷ trái dừa tươi. Bên cạnh nhu cầu lớn nhưng sản xuất của Trung Quốc chưa đáp ứng đủ nên đây chính là cơ hội cho trái dừa của Việt Nam.

Việc đẩy mạnh chế biến, gia tăng giá trị sản phẩm từ dừa giúp nâng cao kim ngạch xuất khẩu ngành hàng này. Ảnh: CT

Trao đổi với báo chí, ông Huỳnh Quang Đức, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bến Tre cho biết: “Được mệnh danh là “thủ phủ dừa”, Bến Tre hiện có hơn 80.000 ha dừa, chiếm gần 42% diện tích dừa cả nước. Việc ký kết Nghị định thư xuất khẩu dừa tươi sang thị trường Trung Quốc đánh dấu cột mốc phát triển cho sản phẩm dừa uống nước, giúp thúc đẩy kinh tế cho người trồng dừa, tạo ra hiệu quả bước đầu khi giá dừa được ổn định hơn”.

Từ khi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đưa dừa vào danh mục các cây công nghiệp chủ lực, ngành hàng dừa của Bến Tre đã có sự chuyển mình mạnh mẽ. Việc các doanh nghiệp chủ động đăng ký cấp thêm mã số vùng trồng hoặc mở rộng diện tích vùng trồng để xuất khẩu sang Trung Quốc cho thấy tiềm năng phát triển lớn của ngành.

Mỗi năm, xuất khẩu dừa mang về cho tỉnh Bến Tre hơn 350 triệu USD, một con số hết sức ấn tượng. Sau đợt đánh giá vào tháng 11/2024, Bến Tre đã đạt được những thành tựu đáng kể trong việc phát triển ngành dừa. Toàn tỉnh hiện có 133 vùng trồng dừa được cấp mã số vùng trồng với diện tích gần 8.400 ha và 14 doanh nghiệp được cấp mã số cơ sở đóng gói xuất khẩu dừa tươi sang thị trường Trung Quốc. Điều này cho thấy sự nỗ lực không ngừng của địa phương trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường, ông Đức chia sẻ thêm.

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, ngành dừa của Bến Tre cũng đang đối mặt với không ít thách thức. Việc các Hiệp định thương mại được ký kết, thuế suất thuế xuất khẩu dừa giảm xuống còn 0% là một điều kiện thuận lợi để mở rộng thị trường. Tuy nhiên, nếu không có chiến lược cụ thể, việc cạnh tranh với các quốc gia khác sẽ trở nên khó khăn hơn.

Tiềm năng vô hạn từ cây dừa

Cây dừa không chỉ đơn thuần là một loại cây ăn trái, mà còn là một kho tàng nguyên liệu quý giá, từ đó tạo ra hàng loạt sản phẩm đa dạng, từ thực phẩm, mỹ phẩm đến các sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Tuy nhiên, ngành dừa Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn đòi hỏi sự vào cuộc của các cấp chính quyền và doanh nghiệp.

Theo bà Nguyễn Thị Kim Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Dừa Việt Nam, cây dừa được đánh giá là loại cây gần như không bỏ đi thứ gì. Không chỉ khai thác các nguyên liệu chính như nước dừa, cơm dừa để sản xuất, chế biến thực phẩm, mỹ phẩm, các phụ phẩm của cây dừa như vỏ dừa, gáo dừa...cũng được nhiều doanh nghiệp như Công ty Kim Bôi, Công ty Trà Bắc sử dụng làm nguyên liệu sản xuất ra các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, than hoạt tính và được thị trường quốc tế đón nhận rất tích cực. Điều này cho thấy tiềm năng vô hạn của cây dừa trong việc phát triển nông nghiệp tuần hoàn.

Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng, ngành dừa Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn từ tình trạng "chảy máu" nguyên liệu. Theo bà Thanh, hiện nay, các doanh nghiệp đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn nguyên liệu trầm trọng do sự cạnh tranh gay gắt từ các thị trường khác như Thái Lan, Trung Quốc. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư cơ sở vật chất, nhà máy tại Bến Tre nhưng nguồn cung nguyên liệu không đủ, dẫn tới phải ngừng hoạt động hoặc hoạt động cầm chừng với công suất chỉ đạt 10-15%.

Nguyên nhân chính của tình trạng này là do thuế suất xuất khẩu dừa nguyên liệu quá thấp, chỉ ở mức 0%. Điều này tạo lợi thế cho xuất khẩu nguyên liệu thô nhưng lại gây thiệt hại nặng nề cho ngành chế biến trong nước. Trong khi đó, các quốc gia có nguồn nguyên liệu dừa lớn đều đã có chính sách bảo vệ nguồn nguyên liệu phục vụ cho ngành sản xuất trong nước. Cụ thể, Philippines đã áp dụng chính sách không xuất khẩu nguyên liệu dừa thô ra nước ngoài, hay Indonesia sẽ áp thuế xuất khẩu dừa nguyên liệu thô tới 80% từ ngày 1/1/2025.

Để giải quyết vấn đề này, bà Thanh cho rằng, cần sớm có chính sách thuế, tạo hàng rào thuế quan để giữ lại nguồn nguyên liệu dừa, hỗ trợ cho sự phát triển của ngành công nghiệp chế biến trong nước. Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh chế biến sâu, phát triển theo các tiêu chuẩn ESG, phát triển bền vững cũng là hướng đi nhiều triển vọng cho ngành dừa.

Điển hình như tại Bến Tre đã xây dựng vùng nguyên liệu dừa hữu cơ gần 21.000 ha và hình thành chuỗi giá trị liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp lớn, có công nghệ chế biến hiện đại. Điều này không chỉ giúp nâng cao giá trị sản phẩm mà còn đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của thị trường về các sản phẩm sạch, an toàn.

Ngành dừa Việt Nam đang sở hữu những tiềm năng rất lớn để phát triển. Tuy nhiên, để khai thác hết tiềm năng này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Việc xây dựng các chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, đồng thời tăng cường đầu tư vào nghiên cứu, phát triển sản phẩm mới là những giải pháp cần thiết để đưa ngành dừa Việt Nam vươn xa hơn nữa trên thị trường quốc tế.