Việt Nam trước cơ hội bứt phá trong thương mại điện tử

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, logistics đã trở thành yếu tố then chốt quyết định sức cạnh tranh của nền kinh tế. Việt Nam đang bước vào “thời điểm vàng” để vươn lên thành trung tâm logistics của khu vực, nhờ vị trí địa lý chiến lược, lực lượng lao động trẻ và tốc độ chuyển đổi số nhanh.

Theo thống kê, năm 2024, thương mại điện tử Việt Nam đạt hơn 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm trước, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước. Việt Nam hiện nằm trong nhóm ba thị trường thương mại điện tử lớn nhất Đông Nam Á, trong đó thương mại điện tử xuyên biên giới được coi là động lực chiến lược. Đây cũng là trọng tâm của Kế hoạch GoGlobal và Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026 - 2030, mở ra cơ hội xuất khẩu số bền vững và đưa hàng Việt ra thị trường toàn cầu.

Ông Đinh Thanh Sơn, Phó Tổng Giám đốc ViettelPost, nhận định: “Logistics chính là xương sống của thương mại điện tử”. Bà Nguyễn Thị Hoài An, Phó Chủ tịch Liên minh Thương mại điện tử xuyên biên giới toàn cầu, cũng cho rằng thương mại điện tử xuyên biên giới là “cánh tay nối dài” của toàn cầu hóa, đòi hỏi hệ thống logistics mạnh mẽ để hàng hóa di chuyển nhanh, hiệu quả và chi phí tối ưu.

Để gia tăng giá trị hàng hóa và khẳng định vị thế quốc tế, Việt Nam cần đồng thời tối ưu hóa logistics, xây dựng thương hiệu và đầu tư công nghệ. Một hạ tầng logistics hiện đại, kết hợp các khu thương mại tự do (FTZ) và ứng dụng công nghệ số, sẽ là chìa khóa giúp Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất - xuất khẩu hàng đầu khu vực.

Việt Nam hiện sở hữu nhiều lợi thế nổi bật. Vị trí địa lý nằm giữa Đông Nam Á với đường bờ biển dài giúp rút ngắn hành trình vận tải, giảm chi phí. Cảng Cái Mép - Thị Vải có thể đón tàu trọng tải lớn, cho phép hàng hóa đi thẳng Mỹ chỉ 16 ngày, châu Âu 21 ngày. Hệ thống đường bay trực tiếp tới Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc giúp đẩy nhanh giao hàng quốc tế, nhất là với hàng giá trị cao. Ngoài ra, các tuyến đường bộ như Hữu Nghị, Móng Cái, Lào Cai, Mộc Bài giúp hàng nghìn xe container mỗi ngày liên kết Việt Nam với Trung Quốc và khu vực Mekong có gần 1,4 tỷ dân.

Các doanh nghiệp trong nước và quốc tế đã nhanh chóng đầu tư mở rộng hạ tầng. ViettelPost phủ sóng mạng lưới đến tận xã, làng nghề, bảo đảm chuỗi cung ứng liền mạch từ sản xuất đến cảng, sân bay. Bên cạnh đó, những tập đoàn logistics lớn như DHL, FedEx, UPS đã hiện diện tại Việt Nam hàng chục năm, thiết lập các tuyến kết nối trực tiếp tới Mỹ, châu Âu, Đông Bắc Á, góp phần nâng chuẩn dịch vụ và hỗ trợ hàng Việt vươn ra toàn cầu.

Thách thức và giải pháp cho hạ tầng logistics Việt Nam

Dù có nhiều lợi thế, hạ tầng logistics Việt Nam vẫn đối mặt với không ít rào cản. Chi phí logistics nội địa còn cao so với khu vực, khiến nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã và làng nghề, gặp khó trong việc mở rộng thị trường quốc tế. Việc tối ưu chuỗi cung ứng, gom đơn, dự báo nhu cầu, giảm chi phí hoàn trả hàng vẫn là bài toán chưa hoàn thiện.

Bên cạnh đó, Việt Nam chưa có các khu thương mại tự do được tổ chức thành “lõi thương mại điện tử” với hệ thống kho ngoại quan, trung tâm xử lý hàng trả và dữ liệu hiện đại. Đây là mắt xích quan trọng để rút ngắn thời gian giao hàng và tăng năng lực cạnh tranh. Ngoài ra, yêu cầu tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe, từ truy xuất nguồn gốc đến chứng nhận chất lượng, đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư bài bản vào sản phẩm và thương hiệu.

Để vượt qua những thách thức này, các chuyên gia đề xuất nhiều giải pháp. Trước hết, cần hoàn thiện hạ tầng FTZ và thành lập Ban điều phối kết nối với các trung tâm quốc tế như KLIA DFTZ (Malaysia), Dubai CommerCity (UAE), Liege eHub (EU), đồng thời áp dụng cơ chế thử nghiệm mới như de minimis và AEO-eCommerce. Việc ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo cũng là yêu cầu bắt buộc nhằm tối ưu vận hành, dự báo nhu cầu và giảm chi phí hoàn trả.

Các doanh nghiệp nội địa như Yugeeks đang phát triển nền tảng Fulfillment -  Supply Chain - MCN, trong khi những sàn thương mại điện tử toàn cầu như Amazon Global Selling hay Shopee hỗ trợ đào tạo vận hành, marketing và phân tích dữ liệu. Doanh nghiệp Việt cũng cần đầu tư mạnh vào xây dựng thương hiệu, bán hàng trực tiếp tới người tiêu dùng quốc tế, minh bạch truy xuất nguồn gốc và đạt các chứng nhận chất lượng toàn cầu.

Logistics chính là “xương sống” của thương mại điện tử và xuất khẩu số, quyết định khả năng vươn xa của hàng Việt. Khi những thách thức về chi phí, hạ tầng và tiêu chuẩn quốc tế được tháo gỡ bằng đầu tư công nghệ, cải cách chính sách và hợp tác toàn cầu, Việt Nam có cơ sở vững chắc để trở thành trung tâm logistics - sản xuất - xuất khẩu hàng đầu khu vực, khẳng định vị thế trên bản đồ thương mại quốc tế.