Rời đi vì không kịp thích nghi

Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội vừa có thông báo, từ ngày 10/10/2025, hơn 10,1 triệu cổ phiếu của Công ty cổ phần Vang Thăng Long (mã: VTL) sẽ chính thức bị hủy đăng ký giao dịch sau 20 năm hiện diện trên sàn UPCoM.

Trước đó, gần 91% cổ đông công ty này đã đồng thuận với việc hủy tư cách công ty đại chúng do cơ cấu cổ đông không còn đáp ứng quy định tối thiểu. Vốn chủ sở hữu của Vang Thăng Long tính đến cuối năm 2024 chỉ còn hơn 5,1 tỷ đồng, mức quá thấp so với yêu cầu 30 tỷ đồng theo luật định.

Thương hiệu vang đầu tiên và lâu đời nhất của Việt Nam, tiền thân là Xí nghiệp rượu nước giải khát Thăng Long (thành lập năm 1989), khép lại hành trình niêm yết hai thập kỷ trong tiếc nuối, nhưng cũng để lại một thông điệp thẳng thắn: Luật chơi mới của thị trường vốn đang buộc doanh nghiệp phải thích ứng, nếu không sẽ tự rời khỏi cuộc chơi.

Không riêng Vang Thăng Long, nhiều doanh nghiệp tên tuổi khác như: Công ty cổ phần Vinacafé Biên Hòa (mã: VCF), Công ty cổ phần Bibica (mã: BBC) hay Công ty cổ phần Phát triển Công trình Viễn thông (mã: TEL) cũng đang đứng trước nguy cơ tương tự. Dù vốn chủ sở hữu của Vinacafé Biên Hòa lên tới gần 2.144 tỷ đồng, song cổ phiếu lại rơi vào trạng thái “cô đặc”, khi Công ty TNHH MTV Masan Beverage nắm tới 98,79% lượng cổ phiếu có quyền biểu quyết, khiến thanh khoản chỉ đạt vài trăm đến vài nghìn đơn vị mỗi phiên.

Với Bibica, sau quá trình thâu tóm kéo dài, Tập đoàn PAN đã nắm giữ tới 98,3% vốn điều lệ. Tại đại hội đồng cổ đông bất thường ngày 29/9 vừa qua, doanh nghiệp bánh kẹo hơn 30 năm tuổi này đã chính thức thông qua việc hủy tư cách công ty đại chúng để tập trung vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, rút khỏi sàn chứng khoán sau 24 năm gắn bó.

Trước đó, nhiều doanh nghiệp khác như Tập đoàn HIPT (HIG), Dây cáp điện Việt Nam (CAV), Chế tạo Điện cơ Hà Nội (HEM) hay Nước sạch Quảng Trị (NQT)… cũng lần lượt rời sàn. Điểm chung của họ là cơ cấu cổ đông cô đặc, vốn chủ sở hữu thấp hoặc hoạt động kinh doanh không còn đáp ứng tiêu chí “chuẩn đại chúng”.

Theo quy định mới tại Luật Chứng khoán 2019 và Luật sửa đổi 2024, công ty đại chúng phải có vốn điều lệ và vốn chủ sở hữu tối thiểu 30 tỷ đồng cùng ít nhất 10% cổ phiếu do tối thiểu 100 nhà đầu tư nhỏ nắm giữ. Những tiêu chuẩn này, một mặt giúp nâng tầm minh bạch, mặt khác khiến nhiều doanh nghiệp lâu đời buộc phải rút lui vì không còn đủ sức thích nghi.

Việc hàng loạt thương hiệu quen thuộc rời sàn không chỉ là hệ quả của quy định pháp lý, mà còn là sự sàng lọc tự nhiên. Khi luật chơi mới đặt ra yêu cầu cao hơn về vốn, cổ đông và minh bạch, thị trường buộc phải tiễn đưa những “người cũ” không còn phù hợp để mở đường cho một giai đoạn chuyên nghiệp và bền vững hơn.

Làn sóng IPO bùng nổ

Ở chiều ngược lại, thị trường chứng khoán đang đón nhận những tín hiệu sôi động từ các kế hoạch IPO (Initial Public Offering - phát hành lần đầu ra công chúng) quy mô lớn. Việc ban hành quy chế phối hợp xét duyệt hồ sơ IPO cùng hồ sơ niêm yết đang tạo ra bước ngoặt quan trọng, mở đường cho làn sóng doanh nghiệp mới gia nhập sàn.

Trong nửa đầu năm 2025, hàng loạt cái tên lớn đã khởi động lại kế hoạch chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng. Vinpearl (VPL), thành viên của Tập đoàn Vingroup, và F88 doanh nghiệp tài chính tiêu dùng đang nổi, là hai gương mặt tiên phong trong xu hướng này.

Song hành với đó là loạt doanh nghiệp chuyển sàn từ UPCoM lên HOSE như Lọc Hóa dầu Bình Sơn (BSR), Bất động sản Taseco (TAL) và Ngân hàng TMCP Việt Á (VAB),… đang phản ánh khát vọng “lên hạng” trong bức tranh tổng thể của thị trường vốn.

Đáng chú ý nhất là nhóm doanh nghiệp chứng khoán với quy mô vốn hóa hàng tỷ USD đang dẫn đầu làn sóng IPO. Ngày 30/9, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã cấp giấy chứng nhận đăng ký IPO cho Công ty cổ phần Chứng khoán VPBank (VPBankS). Theo kế hoạch, VPBankS sẽ phát hành 375 triệu cổ phiếu với giá 33.900 đồng/cổ phiếu, huy động hơn 12.700 tỷ đồng (khoảng 483 triệu USD), đưa định giá doanh nghiệp lên gần 2,4 tỷ USD.

Trước đó, Công ty cổ phần Chứng khoán Kỹ Thương (TCBS) đã hoàn tất IPO với 231,15 triệu cổ phiếu, huy động hơn 10.800 tỷ đồng, định giá khoảng 3,7 tỷ USD. TCBS đã được cấp mã chứng khoán TCX và dự kiến niêm yết trong tháng 10.
Không lâu nữa, “ông lớn” môi giới VPS cũng sẽ nối gót, dự kiến phát hành hơn 202 triệu cổ phiếu trong giai đoạn cuối năm 2025, đầu 2026.

Ngoài nhóm tài chính, nhiều doanh nghiệp sản xuất và hạ tầng cũng đang rục rịch “lên sàn”, như Phát triển Nông nghiệp Hòa Phát (HPA), công ty con của Tập đoàn Hòa Phát, hay Hạ tầng Gelex, công ty con của Tập đoàn Gelex, đều đã nộp hồ sơ IPO và dự kiến niêm yết trên HOSE vào cuối năm 2025 hoặc đầu 2026.

Sự xuất hiện liên tiếp của những “bom tấn” IPO khẳng định thị trường chứng khoán Việt Nam đang bước vào chu kỳ phát triển mới, nơi các doanh nghiệp năng động, có nền tảng vững vàng và chiến lược dài hạn đang chiếm lĩnh vị thế trung tâm. Cùng lúc, việc nâng hạng thị trường và thu hút dòng vốn ngoại trở thành lực đẩy khiến sân chơi này ngày càng hấp dẫn.

Ở một góc nhìn khác, sự song hành của hai xu hướng, rời sàn của các doanh nghiệp cũ và xuất hiện của lớp tân binh cho thấy sức khỏe thị trường đang được tái thiết. Những doanh nghiệp không còn đáp ứng chuẩn mực bị buộc phải rời cuộc chơi, trong khi các doanh nghiệp mới, minh bạch và hiệu quả hơn, đang khẳng định mình bằng chiến lược rõ ràng và năng lực tài chính mạnh mẽ.

Thị trường chứng khoán Việt Nam vì thế không chỉ đơn thuần là nơi lên xuống của giá cổ phiếu, mà còn là tấm gương phản chiếu sức sống của nền kinh tế, nơi cái cũ khép lại để cái mới vươn lên, định hình một kỷ nguyên phát triển theo chuẩn mực toàn cầu.

Theo Chứng khoán Vietcap, FTSE Russell sẽ công bố kết quả đánh giá phân loại thị trường chứng khoán bán niên và công bố khả năng Việt Nam được nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp vào ngày 8/10 (sau khi thị trường chứng khoán Mỹ đóng cửa vào ngày 7/10).