Nâng tầm nhờ chương trình OCOP

Nằm bên bờ sông Lô hiền hòa, xã Bình Phú, tỉnh Phú Thọ từ lâu đã nổi tiếng với nghề làm cá thính Tử Đà. Thứ đặc sản mộc mạc tưởng chừng chỉ là cách người dân xưa nghĩ ra để giữ cá lâu ngày, lại dần trở thành món ăn gây “nghiện” cho thực khách gần xa.

Khi Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) được triển khai, cá thính Tử Đà đã nhanh chóng được công nhận 3 sao cấp tỉnh, mở ra con đường mới để sản phẩm truyền thống vượt khỏi luỹ tre làng, vươn đến thị trường cả nước.

Điểm đặc biệt của cá thính Tử Đà chính là sự cầu kỳ trong từng công đoạn. Người dân chỉ chọn những con cá trôi nhỏ cỡ hai đốt ngón tay hoặc cá mè, cá chim nặng từ 2 đến 3 kg. Cá được mổ sạch, rửa kỹ để loại bỏ hoàn toàn máu tanh, sau đó đem phơi ráo rồi xát muối.

Khâu quyết định nằm ở việc phủ thính, loại bột thơm nồng làm từ ngô rang. Người thợ sẽ khía sâu 4–5 đường trên thân cá, giúp gia vị ngấm đều, sau đó xếp vào chum, phủ thính kín và ủ trong 10–15 ngày. Khi cá chín, mở chum ra, hương thơm dậy lên quyện với vị bùi ngọt, đậm đà đến khó quên.

Ông Hà Kế Phúc, chủ cơ sở cá thính Phúc Sen, người đã gắn bó với nghề hơn 20 năm chia sẻ, trước đây, nghề làm cá thính Tử Đà từng chỉ là câu chuyện trong làng, sản phẩm được bán quanh vùng hoặc làm quà biếu. Việc sản xuất không có kế hoạch cụ thể, chất lượng cũng thiếu ổn định.

Nhưng khi được đưa vào danh sách sản phẩm OCOP, mọi thứ đã khác. Các hộ sản xuất bắt đầu liên kết lại, đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm, đầu tư bao bì, gắn tem nhãn, mã QR để truy xuất nguồn gốc.

“Năm 2021, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp Giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể “Cá thính Tử Đà”. Đây được coi là bước ngoặt lớn, bởi không chỉ bảo hộ thương hiệu mà còn nâng cao niềm tin đối với người tiêu dùng. Đặc biệt, sau khi được chứng nhận OCOP, chúng tôi mạnh dạn đầu tư bao bì, mở rộng kênh bán hàng. Trước kia chỉ bán ở chợ hoặc khách quen, nay có người đặt tận TP. Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Hà Nội. Thậm chí, sản phẩm còn được tiêu thụ qua các sàn thương mại điện tử”, ông Hà Kế Phúc cho hay.

Chuẩn hoá quy trình, kết nối hệ thống phân phối

Theo đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Phú Thọ, việc cá thính Tử Đà có mặt tại các hội chợ OCOP đã góp phần đưa hình ảnh sản phẩm lan tỏa mạnh mẽ. Nhiều du khách bất ngờ khi được thưởng thức ngay tại hội chợ món cá thính vốn chỉ nghe qua lời giới thiệu.

Những hộp cá thính đóng gói đẹp mắt, giá bán dao động từ 120.000 đến 150.000 đồng vừa là món quà biếu sang trọng, vừa giữ trọn hương vị quê hương.

Sự thành công của cá thính Tử Đà cho thấy ba yếu tố cốt lõi để sản phẩm OCOP vượt khỏi phạm vi địa phương. Đầu tiên là giữ nguyên giá trị truyền thống, trung thành với bí quyết chế biến được truyền lại từ nhiều thế hệ.

Yếu tố thứ hai là chuẩn hóa quy trình, đầu tư bao bì, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng hiện nay. Và cuối cùng là sự đồng hành của chính quyền địa phương, đặc biệt là các sở ngành trong việc hỗ trợ đào tạo, xúc tiến thương mại, kết nối phân phối. Khi ba yếu tố này hội tụ, một sản phẩm dân dã như cá thính cũng có thể trở thành hàng hóa đặc trưng, góp mặt trong thị trường rộng lớn.

Ông Nguyễn Hồng Phong, Bí thư Đảng uỷ xã Bình Phú nhấn mạnh, với sự phát triển của thương hiệu cá thính Tử Đà, Hợp tác xã nông nghiệp Tử Đà có doanh thu từ dịch vụ sản xuất, kinh doanh cá thính đạt hơn 8,5 tỷ đồng/năm, đang tạo công ăn việc làm thường xuyên cho 60-70 lao động, với mức thu nhập từ 4- 6 triệu đồng/người/tháng.

“Có thể nói, OCOP không chỉ đơn giản là nâng hạng sản phẩm mà còn là chương trình tổng thể, gắn sản phẩm với câu chuyện bản địa, tiêu chuẩn hóa quy trình, kết nối phân phối.  Trong chương trình đó, chắc chắn không thể thiếu sự đồng hành từ chính quyền.

Chúng tôi đồng hành cùng các làng nghề, từ hướng dẫn kỹ thuật, hỗ trợ thủ tục đăng ký thương hiệu, cho đến xúc tiến thương mại. Cá thính Tử Đà là ví dụ điển hình. Sau khi đạt 3 sao, sản phẩm đã được kết nối với chuỗi siêu thị, đưa lên sàn thương mại điện tử. Điều quan trọng là vừa giữ hồn cốt truyền thống, vừa thích ứng với yêu cầu của thị trường hiện đại”, ông Nguyễn Hồng Phong nói.

Trong thời gian tới, để thương hiệu cá thính Tử Đà tiếp tục phát triển, được nhiều người tiêu dùng biết đến, đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Phú Thọ rằng, dưới sự hỗ trợ, hướng dẫn của chính quyền, các đoàn thể địa phương, các cơ sở sản xuất cần tiếp tục nghiên cứu các giải pháp nâng cao chất lượng sản phẩm, đổi mới bao bì, nhãn mác, phương thức phân phối theo xu hướng chuyển đổi số. Đồng thời, tăng cường kết nối để mở rộng thị trường sản phẩm.

Từ câu chuyện của làng nghề Tử Đà, có thể thấy rõ rằng OCOP không chỉ đơn thuần là một chương trình phát triển kinh tế nông thôn, mà còn là hành trình gìn giữ và nâng tầm giá trị văn hóa. Cá thính Tử Đà hôm nay không chỉ là món ăn của người dân Phú Thọ, mà đã trở thành thương hiệu để mỗi khi nhắc đến, người ta nhớ về vùng đất Tổ với những giá trị bền chặt.