Công nghiệp bán dẫn: Mũi nhọn giúp Việt Nam tăng tốc

Lợi thế địa chính trị, nhân lực

Ngành công nghiệp bán dẫn, với vai trò then chốt trong nền kinh tế số, đang ngày càng khẳng định vị thế quan trọng trong bối cảnh thế giới bước vào kỷ nguyên cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Sản phẩm bán dẫn đã và đang được ứng dụng rộng rãi trong nhiều hoạt động khác nhau của đời sống kinh tế, xã hội.

Nhà máy sản xuất chip tại Việt Nam (Ảnh: Quỳnh Nga)

Trước đây, chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu đã phát triển theo hướng chuyên môn hóa cao, tập trung tại một số ít các quốc gia, khu vực, vùng lãnh thổ; không có quốc gia nào có khả năng tự chủ hoàn toàn trong lĩnh vực bán dẫn.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các quốc gia lớn đã có sự cạnh tranh gay gắt dẫn đến việc phải điều chỉnh chiến lược bán dẫn theo hướng nâng cao năng lực trong nước và đẩy mạnh đa dạng hoá chuỗi cung ứng.

Theo báo cáo mới nhất của hãng nghiên cứu thị trường Gartner, doanh thu bán dẫn toàn cầu năm 2024 đạt 626 tỷ USD, tăng 18,1% so với năm 2023. Dự báo cho thấy, vào năm 2025, thị trường bán dẫn sẽ tiếp tục đà tăng trưởng với doanh thu ước đạt 705 tỷ USD.

Trong khi đó, theo đánh giá, Việt Nam có lợi thế địa chính trị, nhân lực về công nghiệp bán dẫn. Đây là cơ hội cho Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng của ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu.

Việt Nam nằm ở trung tâm của khu vực đang chiếm tới 70% sản lượng sản xuất của ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu; là quốc gia có nền chính trị ổn định, nằm trong nhóm các nước có tốc độ phát triển nhanh nhất; là quốc gia có quan hệ đối tác chiến lược với nhiều cường quốc bán dẫn.

Bên cạnh đó, Việt Nam còn là một trong những nước có số lượng FTA nhiều nhất trên thế giới, thuộc nhóm quốc gia dẫn đầu trong tăng trưởng thương mại toàn cầu, theo đó tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu các sản phẩm điện tử nói chung và vi mạch bán dẫn nói riêng.

Chưa kể, Việt Nam có tiềm năng về trữ lượng đất hiếm, ước đạt khoảng 20 triệu tấn. Việt Nam cũng là 1 trong 16 quốc gia đông dân nhất trên thế giới, có tỷ lệ dân số trẻ, có lợi thế nhân lực có năng lực về STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học), có khả năng đáp ứng nhanh chóng nhu cầu nhân lực để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn.

Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, doanh thu công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam năm 2024 đạt 18,7 tỷ USD, với khoảng 50 doanh nghiệp thiết kế vi mạch và 6.000 kỹ sư thiết kế. Còn theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đang có 174 dự án FDI đăng ký hoạt động trong lĩnh vực bán dẫn, tổng vốn gần 11,6 tỷ USD. Hầu hết các doanh nghiệp lớn trong ngành như Intel, Marvell Technology, Samsung, CoAsia SEMI (Hàn Quốc), Renesas (Nhật Bản)... đều đã có mặt ở Việt Nam.

Động lực mới quan trọng cho phát triển

Hiện nay, Đảng và Nhà nước Việt Nam đặt ưu tiên hàng đầu cho phát triển công nghiệp bán dẫn. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 17/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 xác định ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp nền tảng, phát triển các ngành công nghiệp sử dụng nhiều công nghệ, xây dựng nền công nghiệp quốc gia vững mạnh, tự lực, tự cường.

Sản xuất chip bán dẫn. Ảnh minh họa

Để thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1018/QĐ-TTg ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn 2050. Chiến lược định hướng phát triển công nghiệp bán dẫn ở Việt Nam đến năm 2050 theo lộ trình 3 giai đoạn.

Trong đó, giai đoạn 1 (2024-2030) có những mục tiêu cụ thể sau: Thu hút đầu tư FDI có chọn lọc, hình thành ít nhất 100 doanh nghiệp thiết kế, 1 nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ và 10 nhà máy đóng gói, kiểm thử sản phẩm bán dẫn; phát triển một số sản phẩm bán dẫn chuyên dụng trong một số ngành lĩnh vực; quy mô doanh thu công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam đạt trên 25 tỷ USD/năm, giá trị gia tăng tại Việt Nam đạt từ 10 - 15%.

Đồng thời, quy mô doanh thu công nghiệp điện tử tại Việt Nam đạt trên 225 tỷ USD/năm, giá trị gia tăng tại Việt Nam đạt từ 10-15%; quy mô nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam đạt trên 50.000 kỹ sư, cử nhân có cơ cấu, số lượng phù hợp, đáp ứng nhu cầu phát triển.

Mới đây, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã ký ban hành Nghị quyết số 192/2025/QH15 về bổ sung Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 với mục tiêu tăng trưởng đạt 8% trở lên. Tại Nghị quyết đã nêu rõ nhiệm vụ: Tận dụng hiệu quả các cơ hội thu hút đầu tư, thúc đẩy thương mại… trên cơ sở củng cố, phát huy vị thế của nước ta trên bản đồ công nghiệp bán dẫn, chuyển đổi số, khởi nghiệp sáng tạo toàn cầu. Bố trí nguồn lực và có cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai ngay chương trình phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn.

Tăng cường đào tạo nhân lực chất lượng cao theo chuẩn quốc tế đáp ứng nhu cầu của thị trường, nhất là những ngành, lĩnh vực ưu tiên, mới nổi như: AI, khoa học dữ liệu, chíp bán dẫn, công nghệ lượng tử, công nghệ sinh học, năng lượng nguyên tử, vật liệu tiên tiến, robot và tự động hóa, xây dựng và vận hành đường sắt tốc độ cao…

Ngoài ra, Chính phủ đã trình Quốc hội dự án Luật Công nghiệp công nghệ số. Dự án Luật này sẽ tạo cơ chế chính sách để hiện thực hóa Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam.

Dự thảo Luật đã nêu rõ: Công nghiệp bán dẫn là một phân ngành quan trọng của công nghiệp công nghệ số. Đồng thời, quy định Chương “Công nghiệp bán dẫn” thay cho “vi mạch bán dẫn” nhằm bảo đảm tính bao quát, tổng thể, đầy đủ các công đoạn của hoạt động công nghiệp bán dẫn, phù hợp với mục tiêu, đối tượng quản lý và đồng bộ với Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn. Dự thảo giao Chính phủ xây dựng chiến lược, cơ chế chính sách riêng để phát triển trong từng thời kỳ.

Đó là những lợi thế tiềm năng để Việt Nam có thể tham gia vào các công đoạn trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu, tiến tới phát triển hệ sinh thái bán dẫn trong nước hoàn chỉnh.

Đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân - đoàn TP. Hồ Chí Minh cho biết, trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ 4, công nghiệp bán dẫn có vai trò rất quan trọng. Với những động lực truyền thống có thể giúp Việt Nam phát triển nhưng công nghiệp bán dẫn là một trong những mũi nhọn sẽ giúp Việt Nam tăng tốc.

Để hỗ trợ thúc đẩy phát triển công nghiệp bán dẫn, thu hút nhà đầu tư, nguồn nhân lực tham gia vào lĩnh vực này, chúng ta cần rà soát, có thể chế quy định đủ mạnh, đủ thông thoáng. "Nguồn nhân lực, nhân tài trong lĩnh vực bán dẫn không chỉ là những người Việt Nam đang ở nước ngoài mà kể cả người nước ngoài cùng chung sức góp phần phát triển lĩnh vực; đồng thời, đào tạo nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn ngay ở trong nước" - đại biểu lưu ý.

Bên cạnh đó, phải đầu tư hệ thống hạ tầng cũng như hình thành và phát triển hệ sinh thái để phục vụ cho phát triển công nghiệp bán dẫn. Đây là những bước mà Việt Nam cần chuẩn bị.

Theo đại biểu Trần Hoàng Ngân, là một trong những động lực mới quan trọng cho phát triển, TP. Hồ Chí Minh cũng như các địa phương khác sẽ có các chính sách ưu đãi cao nhất để thu hút đầu tư vào lĩnh vự bán dẫn. Chẳng hạn, để thu hút công nghệ cao trong đó có bán dẫn, TP. Hồ Chí Minh đã và đang thực hiện chiến lược phát triển cơ cấu lại kinh tế thành phố theo hướng giảm thâm dụng lao động và đẩy mạnh phát triển công nghệ cao.

Trên cơ sở này, các ngành, lĩnh vực kinh tế, sản xuất kinh doanh, dịch vụ, y tế, giáo dục, khoa học và công nghệ của thành phố cũng chuyển dịch theo hướng này, đó là sự phát triển của một thời đại mới, thời đại khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, thời đại của chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn…