Chuẩn hóa sản xuất, nâng giá trị sản phẩm

Là vùng đất có khí hậu mát mẻ quanh năm, thổ nhưỡng trong lành, nhiều vùng núi cao trên 1.000 mét, Lai Châu sở hữu điều kiện tự nhiên lý tưởng để phát triển cây chè. Trong những năm qua, tỉnh Lai Châu đã nỗ lực từng bước khẳng định vị thế của cây chè đặc sản nơi vùng cao Tây Bắc. Giờ đây, việc xây dựng thương hiệu chè Lai Châu không chỉ là mong muốn, mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết để nâng cao giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường và tạo sinh kế bền vững cho hàng nghìn hộ dân địa phương.

Cây chè từ lâu đã gắn bó mật thiết với đời sống của đồng bào các dân tộc vùng cao Lai Châu. Trên những sườn núi quanh năm mây phủ, các đồi chè xanh ngát vươn mình trong nắng, tượng trưng cho sức sống bền bỉ, cho nếp sống nông nghiệp lâu đời của người dân nơi đây. Hiện toàn tỉnh có hơn 10.000 ha chè, tập trung chủ yếu tại các huyện Tam Đường, Tân Uyên, Phong Thổ và Sìn Hồ, với giống chè đa dạng như Shan tuyết cổ thụ, chè Kim Tuyên, PH8, LDP1...

Với điều kiện tự nhiên ưu đãi, cây chè ở Lai Châu sinh trưởng khỏe mạnh, ít sâu bệnh, ít cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Sản phẩm chè vì thế được đánh giá cao bởi hương vị đậm đà, hậu ngọt, hương thơm tự nhiên và đảm bảo an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng. Tuy nhiên, điều nghịch lý là dù có chất lượng tốt, chè Lai Châu lại gặp nhiều khó khăn trong việc khẳng định thương hiệu, đặc biệt khi bước vào các kênh phân phối cao cấp hay thị trường xuất khẩu.

Thực tế tại nhiều hợp tác xã, cơ sở sản xuất tại Lai Châu cho thấy quy trình sơ chế chè còn mang tính thủ công, chưa đồng bộ trong quản lý chất lượng. Khâu thu hái, sao sấy, bảo quản và đóng gói chưa được đầu tư bài bản khiến sản phẩm thiếu tính cạnh tranh, khó giữ được chất lượng ổn định và chưa phát huy hết giá trị. Một số hộ sản xuất còn manh mún, chưa chú trọng đến truy xuất nguồn gốc, nhãn mác, tem chứng nhận…

Trước thực trạng đó, tỉnh Lai Châu đã chủ động triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm xây dựng và phát triển thương hiệu chè địa phương. Trọng tâm là thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị từ trồng, thu hoạch, chế biến đến tiêu thụ; hỗ trợ tiêu chuẩn hóa sản xuất; khuyến khích ứng dụng mã QR, tem nhãn, truy xuất nguồn gốc và phát triển chỉ dẫn địa lý.

Điển hình như Hợp tác xã Tà Chải (huyện Tam Đường) và Hợp tác xã Nậm Loỏng (thành phố Lai Châu) đã mạnh dạn đầu tư máy móc, nhà xưởng hiện đại để sản xuất chè theo hướng hữu cơ, an toàn thực phẩm. Các sản phẩm của hai đơn vị đã được đưa vào hệ thống OCOP, có mẫu mã đẹp, được giới thiệu rộng rãi tại hội chợ, triển lãm và bước đầu tạo dựng được uy tín với người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Mã số vùng trồng – chìa khóa mở rộng thị trường

Một trong những bước đi chiến lược của Lai Châu trong xây dựng thương hiệu chè là cấp mã số vùng trồng. Đây là điều kiện quan trọng để đảm bảo truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn hóa chất lượng và đủ điều kiện xuất khẩu sang các thị trường khó tính.

Tính đến nay, đã có khoảng 7 mã số vùng trồng được cấp tại các địa phương như Sùng Phài, San Thàng (TP Lai Châu), Khoen On, Pha Mu, thị trấn Tân Uyên (huyện Than Uyên)… Các vùng chè đạt mã số vùng trồng đều được sản xuất theo quy trình an toàn, sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc trừ sâu sinh học và có sổ ghi chép nhật ký chăm sóc rõ ràng.

Câu chuyện của gia đình chị Phùng Thanh Bình, bản Cư Nhà La, xã Sùng Phài là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của mã vùng trồng. Gia đình chị có 40 ha chè Shan tuyết và Kim Tuyên, trong đó 20 ha đã được cấp mã vùng từ tháng 9/2024. Nhờ áp dụng quy trình chăm sóc nghiêm ngặt, chất lượng chè tăng rõ rệt, sản lượng búp chè tươi mỗi vụ đạt trên 100 tấn. Đặc biệt, sản phẩm của gia đình đã được khách hàng chú ý hơn, mở ra cơ hội tiêu thụ rộng rãi hơn.

“Trước đây chè làm ra phụ thuộc vào thương lái, giá bấp bênh. Từ khi được cấp mã vùng, sản xuất theo đúng quy trình, chè có đầu ra ổn định hơn, được khách hàng đánh giá cao hơn về chất lượng”, chị Bình chia sẻ.

Hướng tới phát triển bền vững cho cây chè

Hiện nay, tỉnh Lai Châu có gần 100 cơ sở chế biến chè. Sản phẩm chè của tỉnh đã được xuất khẩu trực tiếp và gián tiếp sang các thị trường như Đài Loan, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ... mỗi năm mang về khoảng 10 triệu USD. Tuy nhiên, để giữ vững và mở rộng thị trường, tỉnh đang định hướng tất cả các vùng chè phải gắn với mã số vùng trồng và đạt tiêu chuẩn VietGAP hoặc hữu cơ.

Song song với đó, các đơn vị chế biến cũng cần đầu tư đồng bộ về công nghệ, bảo quản, đóng gói để nâng cao chất lượng thành phẩm. Việc liên kết giữa doanh nghiệp chế biến với nông hộ, hợp tác xã là điều kiện then chốt để tạo ra chuỗi giá trị bền vững, giúp người trồng chè yên tâm sản xuất, nâng cao thu nhập.

Bên cạnh đó, công tác quảng bá, xúc tiến thương mại cần được đẩy mạnh hơn nữa. Những sản phẩm chè đặc sản như chè Shan tuyết cổ thụ hay chè hữu cơ Lai Châu cần được giới thiệu rộng rãi qua các hội chợ, nền tảng số và các kênh truyền thông hiện đại để tiếp cận thị trường tiêu dùng trong và ngoài nước.

Với sự vào cuộc đồng bộ từ chính quyền, doanh nghiệp và người dân, cùng hướng đi bài bản trong xây dựng thương hiệu, sản phẩm chè Lai Châu không chỉ góp phần phát triển kinh tế mà còn lan tỏa giá trị văn hóa, sinh thái đặc trưng của núi rừng Tây Bắc đến với bạn bè quốc tế.