Tiềm năng chưa \"định vị\" xứng tầm

Đánh giá về tình hình xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam trong năm qua, bà Phan Thị Mỹ Yến, Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu phát triển Thương hiệu Việt, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ Việt Nam chia sẻ: Năm 2023, mặc dù tình hình kinh tế Việt Nam có nhiều bất ổn từ ảnh hưởng của xung đột, chiến tranh và biến động kinh tế, tài chính toàn cầu diễn ra phức tạp, giao thương của các nước trên thế giới gặp nhiều khó khăn, một số lĩnh vực, ngành nghề bị ảnh hưởng nặng nề, gây nhiều thiệt hại cho các nhà đầu tư kinh doanh. Trong bối cảnh khó khăn và đầy thử thách đó, xuất khẩu các loại nông sản Việt Nam vẫn tăng trưởng tích cực.

Thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2023, tăng trưởng GDP toàn ngành nông nghiệp ước đạt 3,83%, cao nhất trong nhiều năm gần đây. Bên cạnh đó, kim ngạch xuất khẩu sản ước đạt trên 53 tỷ USD. Thặng dư thương mại toàn ngành năm 2023 đạt hơn 11 tỷ USD, mức cao nhất trong những năm gần đây và chiếm trên 42,5% xuất siêu cả nước. Nhiều mặt hàng ghi nhận những kỷ lục mới, điển hình là gạo và rau quả.

Nhiều tiềm năng, song nhiều đặc sản địa phương hiện chưa xây dựng và định vị được thương hiệu.

Đặc biệt, các sản phẩm hàng hoá của Việt Nam đã chinh phục được các thị trường khó tính. Đơn cử như trong 11 tháng của năm 2023, kim ngạch xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam sang Hoa Kỳ đạt hơn 88 tỷ USD. Nhập khẩu ước đạt 12,57 tỷ USD. Hiện nay, xuất khẩu sang Hoa Kỳ chiếm gần 30% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Kết quả này cho thấy Việt Nam có thế mạnh tiếp cận thị trường Hoa Kỳ ngày càng dễ dàng và hiệu quả hơn.

“Tuy nhiên, qua khảo sát các siêu thị tại Hoa Kỳ cho thấy, nhu cầu các loại nông sản của Việt Nam tại đây rất lớn nhưng đa số đều được tiêu thụ dưới thương hiệu của nước ngoài. Nguyên nhân do Việt Nam chủ yếu xuất khẩu nông sản thô, đóng bao lớn và không nhãn mác. Các doanh nghiệp Hoa Kỳ nhập khẩu về rồi chế biến sâu, hoặc đóng nhãn mác của họ. Đây là vấn đề trăn trở của các doanh nghiệp kinh doanh nông sản và những người làm thương hiệu tại Việt Nam”, bà Yến chia sẻ.

Chia sẻ tại Diễn đàn xúc tiến thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến cũng chỉ ra, mặc dù có lợi thế về nguồn nguyên liệu dồi dào nhưng để xây dựng thương hiệu, giá trị gia tăng cho nông sản, đòi hỏi sự đầu tư nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ vào chế biến, tăng cao năng suất, chất lượng.

“Khoa học công nghệ đã góp phần quan trọng giúp tăng năng suất, sản lượng và chất lượng nông sản. Tác động của cuộc cách mạng 4.0 đã đi vào tất cả đời sống, kinh tế, xã hội. Thời gian qua, nhờ đổi mới khoa học công nghệ, áp dụng cơ giới hóa, công nghệ sinh học... ngành nông nghiệp đã có sự phát triển vượt bậc”, Thứ trưởng Tiến khẳng định.

Trước thực tế đó, việc xây dựng thương hiệu quốc gia cho nông sản trở nên cấp bách hơn bao giờ hết khi nước ta mở được nhiều cánh cửa thị trường có yêu cầu cao như Nhật Bản, Mỹ, Liên minh châu Âu (EU)... qua các hiệp định thương mại đã ký kết.

Đơn cử, câu chuyện về trái sầu riêng được các chuyên gia kinh tế đưa ra làm dẫn chứng về ý nghĩa của việc xây dựng thương hiệu. Cùng là sầu riêng nhưng giống Musang King của Malaysia trồng tại Việt Nam đang được bán từ 500.000 đến 800.000 đồng/kg. Trong khi giống sầu riêng RI6 của Việt Nam, chất lượng được đánh giá không hề thua kém nhưng giá cao nhất cũng chỉ khoảng 100.000 đồng/kg.

Hay như câu chuyện nhân sâm Hàn Quốc. Một củ sâm có giá rất rẻ, chỉ vài USD nhưng Hàn Quốc không bán củ sâm đó mà tạo ra cả hệ sinh thái quảng bá. Nhà nước bảo trợ cho những điểm trưng bày sâm uy tín mà bất cứ đoàn du khách nào đến Hàn Quốc cũng nhất định phải tới để nghe câu chuyện về sâm Hàn Quốc và mua những sản phẩm được chế biến từ củ sâm. Cùng với đó, người Hàn Quốc cũng chú trọng việc khuyến nghị về lợi ích của sâm Hàn Quốc tới tất cả các nước, quảng bá qua cả phim ảnh...

Càm Hàm Yên được giới thiệu và trưng bày tại một hội nghị xúc tiến thương mại ở Hà Nội

Theo các chuyên gia kinh tế, nước ta có nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu hàng đầu thế giới như gạo, cà phê, tiêu, điều, trái cây, rau, quả, thủy, hải sản... nhưng đến thời điểm hiện tại, có đến 80% sản lượng nông sản xuất khẩu chưa xây dựng được thương hiệu, chưa có logo, nhãn mác riêng và chưa tham gia đầy đủ vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Vì vậy, mục đích của việc xây dựng thương hiệu không phải để bán được nhiều sản phẩm hơn, mà là để bán được giá cao hơn, đem về nhiều giá trị hơn cho đất nước, cho doanh nghiệp và đặc biệt là cho người nông dân.

Nâng giá trị sản phẩm từ... xây dựng thương hiệu

Kinh nghiệm thực tiễn của nhiều quốc gia trên thế giới cho thấy, để thành công trong việc thúc đẩy tiêu thụ đặc sản địa phương tại các thị trường xuất khẩu, rất cần chú trọng gây dựng, bảo vệ và gìn giữ thương hiệu.

Để xây dựng thương hiệu quốc gia, Chính phủ đã phê duyệt và triển khai nhiều chương trình như: Chiến lược xây dựng thương hiệu thực phẩm Việt Nam, Chương trình thương hiệu quốc gia (Vietnam Value), Chương trình phát triển tài sản trí tuệ đến năm 2030, Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050...

Mục đích của các chương trình nhằm xây dựng, quảng bá nhãn hiệu, tên thương mại, chỉ dẫn địa lý và tên gọi xuất xứ hàng hóa Việt Nam trên thị trường trong và ngoài nước, để hàng hóa của Việt Nam phát huy giá trị, nâng cao sức cạnh tranh.

Bà Vũ Oanh - Chủ tịch Liên minh xúc tiến Actone Global chia sẻ về giải pháp xây dựng giá trị thương hiệu cho nông sản Việt

Bà Vũ Oanh - Chủ tịch Liên minh xúc tiến Actone Global cho hay, thương hiệu nông sản Việt Nam muốn có vị thế, muốn cạnh tranh được trên trường quốc tế phải bắt đầu từ phân tích lợi thế. Việt Nam có rất nhiều sản phẩm, cung cấp nhiều nông sản, thủy sản cho thế giới, nhưng quan trọng là phải chọn lựa được sản phẩm độc đáo để tập trung quảng bá đến khắp thế giới. Có sản phẩm khác biệt rồi thì phải có tiêu chuẩn chất lượng và phải có chiến lược marketing mang tầm quốc gia…

Xây dựng thương hiệu quốc gia cho nông sản Việt Nam đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Theo đó, bà Vũ Oanh cho rằng, trước hết, mỗi loại sản phẩm cần xây dựng được vùng nguyên liệu ổn định, minh bạch, giám sát được, không chỉ qua tích tụ đất đai mà bằng liên kết các nông hộ.

\"Liên kết chặt chẽ vùng trồng với doanh nghiệp là cơ sở quan trọng để bảo đảm sản lượng, chất lượng, xây dựng thương hiệu. Tổ chức tốt việc đăng ký bảo hộ thương hiệu ở nước ngoài, nghiên cứu giống, cấp chỉ dẫn địa lý và đẩy mạnh chế biến, chế biến sâu tạo giá trị gia tăng, góp phần từng bước xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt Nam\" - bà Oanh chỉ ra.